Saraybosna Gezilecek ve Görülecek Yerleri

Olaylı bir şekilde Pegasus ile ulaşabildiğim Makedonya sonrası yılbaşı için Belgrad’a ve ardından daha önce yürüyerek Bosna Hersek seyahati sırasında ziyaret etme şansını bulamadığım Mostar ile Saraybosna şehirlerine seyahat etme fırsatını buldum. Kısıtlı zaman sebebiyle 2 gün kaldığım Saraybosna’da harika fotoğraflar çekmenin yanında mimari ve kültürel dokunun hazzını yaşadım diyebilirim. Kesinlikle yürüyerek keşfedilmesi gereken Saraybosna gezilecek yerler bakımından her köşesinde farklı tadlar, dokular ve kültürel yapılara sahiptir.

Bir Kültür Yumağı: Saraybosna

Saraybosna (Boşnakça: Sarajevo) 2007 yılı sayımlarına göre 619.030 kişilik nüfusuyla Bosna-Hersek’in başkenti ve en büyük kentidir. Saraybosna, ayrıca Bosna-Hersek Federasyonu‘nun ve fiilî başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyeti’nin de hukukî başkentidir. Saraybosna Kantonu’nun da merkezidir. Saraybosna, Bosna bölgesinin Dinar Alpleri’yle çevrili Saraybosna Vadisi içerisinde Miljacka Nehri‘nin çevresinde kurulmuştur. Şehir, barındırdığı dinî çeşitliliğiyle bilinir. Müslümanlık, Katoliklik, Ortodoksluk ve Musevîlik, burada yüzyıllar boyunca barış içinde bir arada var olagelmişlerdir. İşte bu yüzden Saraybosna, Avrupa’nın Kudüs’ü olarak kabul edilir. Saraybosna Balkanlar’daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak kabul görür.*

Tanıdık Bir Şehir Dokusu

Saraybosna’nın adı, Osmanlı Devleti tarafından alınmadan önce Vrhbosna idi. Osmanlı Devleti’nde Bosna-Saray denmesinin yanı sıra “Saray Ovası” olarak da adlandırdı. Bu yüzden günümüzde pek çok dilde bu ifadenin kısa hali olarak Sarajevo adı kullanılmaktadır. Kendi halkı da şehirlerine Sarajevo derler ki vadiye dik bakan saraydan görülen ova manzarasından esinlenerek Saray-Ova dendiği rivayet edilir.

Saraybosna, birçok açıdan Türkiye’ye benzer. Türk kahvesi, börek, tarih, mimari, sosyal yapı gibi yönlerden Türkiye’ye yakınlığı belli olan bir şehirdir. 1984 Kış Olimpiyatları Saraybosna’da yapılmıştır. Terkedilmiş yerler yazısında sözü geçen kızak pisti de burada bulunmaktadır. Katolik Başpsikoposluğu, Ortodoks Patrikliği ve Müslüman Cemaati Başkanlığının bulunduğu Saraybosna, aynı zamanda tıp, ticaret, müzik ve kültür kurumlarının merkezidir. Şehir, tarihsel yapıtları bakımından zengindir. Bosna-Hersek Müzesi’nde zengin arkeoloji ve etnoğrafya koleksiyonları vardır. Kaleleri ve camileriyle ünlü olan şehrin bu tarihsel yapıları, Bosna-Hersek’in diğer yerleşim birimlerinde de olduğu gibi savaş sırasında bilhassa tahrip edilmiş ve büyük zarar görmüşlerdir.*

Saraybosna’ya Nasıl Ulaşılır?

Saraybosna’ya Türkiye’den direk uçuşla ya da çevre illerden / ülkelerden uçak, otobüs veya tren ile ulaşmak mümkün. Bosna Hersek seyahatim sırasında Belgrad‘tan otobüs ile Mostar’a ulaşıp günübirlik Mostar ziyaretimin ardından akşam treni ile kolayca Saraybosna’ya ulaştım. Saraybosna’da bulunan tren ve merkez otobüs terminalinden şehir merkezine ulaşmak için taksi veya 1 No’lu tramvayı kullanabilirsiniz. 4 km’lik yolu nehir kıyısından yürüyerek merkeze ulaşmak da mümkün.

Uçak ile Saraybosna’ya Ulaşım

Türk Hava Yolları İstanbul’dan Saraybosna’ya karşılıklı, düzenli olarak günde iki sefer düzenlemekte. Biletinizi erkenden alırsanız gidiş – dönüş 100 €’ya bilet bulmanız mümkün.

Saraybosna havalimanı (IATA: SJJ) şehrin Butmir mahallesinde bulunur. Şehir merkezine yaklaşık olarak 12 km uzakta bulunan havalimanı yılda 1 milyon ziyaretçiyi ağırlar. Pek yoğun olmayan havalimanında iç ve dış hat terminallerinde işlemler rahatlıkla yapılmaktadır. Havalimanı ile şehir merkezi arasında direk toplu taşıma bulunmadığı için genelde buraya gelen turistler taksi ile merkeze inmektedir. Taksi ile seyahat ederken taksimetrenin açıldığından emin olun. Saraybosnalı taksicilerin de İstanbullu meslektaşlarından pek aşağı kalır yanı yok. Eğer taksici ile fiyat konusunda tartışma yaşarsanız ve konuyu uzatmak istemezseniz istediği parayı ödedikten sonra taksiden ayrılınca taksi firmasının adını ve taksi plakasını alarak şikayette bulunmanız mümkün.

Otobüs ile Saraybosna’ya Ulaşım

Saraybosna’da hizmet veren 2 adet otobüs terminali bulunur. Bunlardan Merkez Otobüs Terminali özellikle Hırvatistan ve diğer ülkeler ile yerel otobüslere hizmet verir. Tren garının hemen yanında yer alan merkez otobüs terminalinden 4 km mesafede bulunan şehir merkezine 1 no’lu tramvay veya taksi ile kolayca ulaşabilirsiniz.

Şehrin doğusunda bulunan Lukavica otobüs terminali Saraybosna havalimanına oldukça yakın ve şehir merkezinden 12 km uzakta bulunur. Belgrad, Sırbistan ve Karadağ yönünde hizmet veren otobüsler çoğunlukla Lukavica terminalinde bulunur.

Hırvatistan (Split, Dubrovnik, Zagreb, Rijeka, vb…) ile Saraybosna arasında otobüs seferleri oldukça sık yapılır. Bu hat üzerinde otobüs bileti bulmak oldukça kolaydır. Aynı şekilde Mostar, Banja Luka, Tuzla gibi Bosna Hersek şehirlerinden Saraybosna yönüne sürekli otobüs seferleri de mevcuttur.

Balkan ülkelerinde otobüs seferleri hakkında bilgi almak için Balkanviator sitesini kullanıyorum. Tüm seferler olmasa da en azından planlama yapmamda yardımcı oluyor. Yine de bu sitedeki veriler ile otobüs terminalindeki veriler birbirini tutmayabilir.

Tren ile Saraybosna’ya Ulaşım

Saraybosna trenleri Avrupa’daki trenler kadar hızlı ve konforlu olmasa da oldukça ucuz fiyatları ve kullandıkları rotaların güzellikleri ile avantajlıdır. Mostar’dan Saraybosna’ya gelmek için kullandığım tren 10 üzerinden 10 puanı haketmese de rahat koltukları, çalışan ısıtma sistemi ve dakikliği ile beğenimi kazandı.

Balkan ülkelerinde tren seferlerinin saatleri güvenilir değildir. Trenlerin rötar yapması veya seferlerin iptali gibi durumlar her zaman olasıdır.

Macaristan (Budapeşte), Hırvatistan (Zagreb) ve Sırbistan’dan (Belgrad) Saraybosna’ya günlük tren seferleri ile ulaşmak mümkün. Ayrıca Hırvatistan Ploče’den hareket ederek Mostar üzerinden Saraybosna’ya ulaşan günde 2 tren seferi de mevcut. Tren seferleri ile ilgili bilgiyi bulunduğunuz şehirde tren garına giderek alabilirsiniz.

Saraybosna Gezilecek, Görülecek Yerler

Saraybosna görece küçük bir şehir olmasına rağmen oldukça fazla gezilecek, görülecek yerleri mevcut. 2 gün geçirdiğim Saraybosna’da dikkatimi çeken en büyük özellik mimari açıdan sahip olduğu zenginlikti. Miljacka nehrinin Başçarşı tarafında ağırlıklı olarak Osmanlı mimarisine rastlamak mümkün iken diğer kıyısında ise Avusturya – Macaristan tarzı binalar bulunur. Tarihi binalar arasında yeni dönem modern mimariye sahip binaların varlığı ilginç görüntülere sahne oluyor. Yeni binaların sahip olduğu mimari ve tarz gerçekten de hoşuma gitti.

1992 – 1995 yılları arasında yaşanan Bosna savaşının izlerine Saraybosna’da da rastladım. Şehirdeki hemen hemen her binanın üstünde mermi izlerine, savaşta hayatını kaybedenlerin mezarlarına şehrin göbeğinde rastlamak mümkün. Savaş sonrası, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu bir çok ülke tarafından şehrin yeniden kurma çalışmaları yürütülmüş.

Saraybosna ziyaretiniz sırasında ünlü Ferhadija caddesinde piyasa yapabilir, hediyelik eşyalar, yerel lezzetler ve zamanda ufak çaplı bir yolculuk için Başçarşı’yı dolaşabilir, Miljacka nehri kıyısında yürüyerek günün yorgunluğunu atabilirsiniz. Şehir merkezinin dört bir yanında bulunan birbirinden güzel Sinagog, Kilise ve Camileri de ziyaret etmenizi öneririm.

İsa’nın Kutsal Kalbi Katedrali

Saraybosna’nın alışveriş ve eğlence merkezi olan Ferhadija caddesinden Başçarşı yönüne doğru yürürken sol tarafınızda görkemli ve heybetli bir katedralle karşı karşıya gelirsiniz. Saraybosna Katedrali olarak da bilinen ve 1889 yılında neo-gotik mimariyle inşaa edilmiş olan katedral aynı zamanda Vrhbosna Başpiskoposluğu’na da evsahipliği yapmakta. Bosna Hersek’in en büyük katedrali olma özelliğini de taşır. Katedralin içi oldukça görkemli vitraylara ve heykellere sahiptir. Şehirde yaşayan katolikler için merkezi bir konuma sahiptir.

Katedral Saraybosna için de simgesel öneme sahip. Katedral kapısının üstünde bulunan şekil ile Roma mimarisine sahip kuleler aynı zamanda Saraybosna Kantonu armasında ve mühründe yer alır.

Başçarşı (Baščaršija)

Ferhadija caddesinin sonunda ulaşılan Başçarşı hemen sağ tarafta sizi tanıdık bir yapı, Bezistan ile karşılar. 1462 yılında yapımına başlanan Başçarşı 16. yy’da asıl değerine kavuşmuş. Başçarşı içinde dolaşmak, dar sokaklarında halen ayakta duran geleneksel sanatkar ve zanaatkarların varlığı, yerel lezzetlerin tadına bakılan salaş lokantalar adeta zamanda bir yolculuk yaptığımı hissettirdi.

Dört tarafı İstanbul camilerinin mimari tarzında inşa edilmiş Osmanlı camileriyle çevrili olan Başçarşı’da Bosna Beylerbeyi Gazi Hüsrev Bey tarafından yaptırılmış bir han, medrese ve çok sayıda imaret bulunmaktadır. Meydanında Saraybosna’nın da simgesi haline gelmiş, Çek mimar Alexander Vitek tarafından inşa edilmiş çok güzel bir sebilin yer aldığı ve Türk bölgesi olarak anılan Başçarşı’daki pek çok eser, Gazi Hüsrev Bey Vakfı’nın mülküdür.

Avlusunda Gazi Hüsrev Bey’in türbesinin bulunduğu, 1531 yılında inşaa edilen Gazi Hüsrev Bey Camii‘nin de yer aldığı Başçarşı yine Saraybosna’nın en merkezi mevkilerinden olan modern Ferhadiye Caddesi‘ne bağlanmaktadır.

Gazi Hüsrev Bey Camii’nin türbe tarafında bulunan kapısından çıkar çıkmaz tam karşınızda yer alan ufak çay evini mutlaka ziyaret etmelisiniz. Otantik atmosferi ile birlikte cezvede sunulan lezzetli Türk kahvesi yorgunluk atmak ve biraz da keyif yapmak için harika bir yer.

Belediye Binası

Başçarşı’nın sonundan nehir kenarına ulaştığınız zaman hemen sol tarafta rengarenk ilginç bir binayla karşılaşırsınız. Saraybosna’nın sembollerinden birisi olan belediye binası Neo-Fas mimarisinin en güzel örnekleri arasında yer alır. İnşaa edildiği 1896 yıllarında şehir yöneticilerine ev sahipliği yapan bina 2. Dünya Savaşı sonrasında Milli Kütüphane olarak kullanıma açılmış. 1992 bombardımanı sırasında binada bulunan paha biçilemez kitap ve el yazması eserlerin % 90’ı yok edilmiş. Günümüzde ise binanın yenileme çalışmaları devam etmekte.

Belediye binasının önündeki köprüden karşıya geçerseniz hemen sol tarafınızda yükselen yokuşun başında yeşil – beyaz renkli İnat Kuca restoranda klasik Bosna tarzı dekorasyon eşliğinde yerel tadların lezzetine bakabilirsiniz.

Latin Köprüsü

İnat Kuca’dan batı yönünde ilerlediğinizde karşılaşacağınız 4 kemerli taş köprü Latin Köprüsü olarak anılmaktadır. 16. yüzyılda inşaa edilen köprü hepimizin tarih derslerinden hatırladığı ünlü Saraybosna suikasti ile ün yapmıştır. 1. Dünya Savaşı’nın başlamasına bahane olan, Avusturya – Macaristan Arşidükü Franz Ferdinand ile karısı Sophia’nın Gavrilo Princip tarafından vurularak öldürülmesi tam olarak bu köprüde gerçekleşmiş.

Mimari açıdan oldukça güzel, küçük ve zarif Latin Köprüsü’nün Dünya tarihinde bu denli etkili bir olaya evsahipliği yapması oldukça ilginç.

At Mejdan ve Müzik Köşkü

Latin köprüsünü geçtikten sonra sol tarafta yer alan büyükçe parka günümüzde At Mejdan (At Meydanı) denir. 17. yy’da burada bulunan hipodrom sebebiyle bu adı alan bölge 1878 yılında Filipovic meydanına dönüştürülmüş ve 1905 yılında ise Francis Joseph parkı olarak tekrar düzenlenip isimlendirilmiş. Yugoslavya döneminde Park Cara Dušana (İmparator Dušana Parkı) olarak adlandırıldıktan sonra günümüzde tekrar orjinal ismi olan At Meydan ile anılmaya başlanmış.

Şehirde daha önce yer alan dört müzik köşkü arasında günümüze kadar ayakta kalmayı başarabilmiş tek köşk At Meydan parkında yer alır. 2. Dünya savaşı sırasında ağır hasar alan köşk 2004 yılında Prof. Nedžad Kurto’nun döneminde yaptığı çizimlere sadık kalınarak restore edilmiş.

Aşkenaz Sinagogu

Aşkenaz; Ortaçağ İbranicesinde bugünkü Almanya için kullanılan sözcüktür*.  Avrupa’nın en büyük 3. sinagogu olan ve 1902 yılında Karl Parzik tarafından yapılan Aşkenaz Sinagog’u sonradan popülerleşen Neo-Fas mimarisi ile inşaa edilen ilk dini yapı olma özelliğini de taşır. Saraybosna’da günümüzde hizmet veren tek sinagog olma özelliğini de taşır.

Umut Tüneli (Tunnel of Hope)

Çok kısıtlı zamanım yüzünden maalesef ziyaret şansını bulamadığım ve buna gerçekten de çok üzüldüğüm bir yerdir Umut Tüneli. 1993 yılında Saraybosna havalimanı pistinin altında kazılan tünel 4 yıllık kuşatma sırasında şehrin dış Dünya ile tek bağlantı noktasıydı. Bir kısmı günümüzde ziyarete açık olan tünel ziyaretçilerini fazlasıyla etkilemekte. Tüneli ziyaret etmek için çevrede bulunan tur acentaları ile görüşebilirsiniz.

Nerede Kalınır?

Mostar’dan geç saatte geldiğim Saraybosna’dan 2 gece sonra çok erken saatte Belgrad’a otobüsle gideceğim için merkez otobüs terminaline ve tren garına 5 dakika yürüme mesafesinde bulunan Hostel Ferijalac’ta konakladım.  Adı hostel olsa da 6 kişilik odalarının yanında otel tarzı çift kişilik, banyolu odalara sahip Ferijalac son derece temiz, oldukça yardımsever ve güleryüzlü çalışanlara sahip, konum olarak merkeze 10-15 dakika yürüme mesafesinde bulunan bir yer. Fiyatları da oldukça uygun.

Şehir merkezinde ise neredeyse adım başı otel veya hostel var. Hostellerin çoğu oldukça temiz ve bakımlı. Merkezdeki hostellerde fiyatlar kişi başı 10 €’dan başlıyor. Trivago sitesinden şehirdeki otel ve hostelleri inceleyebilir, bütçenize en uygun olanını seçebilirsiniz.

 Savaştan Arda Kalanlar

1. Mezarlıkları şehrin çevresinde ve ana caddelerin yanındaki parklarda bile görmek sizi şaşırtmasın. Mezartaşlarının çoğunun üstünde ölüm tarihi 1992-1995 yılları yazmakta.

2. Saraybosna gülleri maalesef düşündüğünüz gibi çiçek değil. Savaş sırasında, ölüme sebep olan havan toplarının patladıkları yerlerde yarattığı oyukları kırmızı reçine ile doldurmuşlar. O noktada akan kanı temsil eden Saraybosna güllerini şehrin bir çok yerinde görmek mümkün.

3. Savaşta Öldürülen Çocuklar Anıtı kuşatma sırasında kullanılmış mermi, kovan, silah gibi malzemelerin eritilerek yapıldığı bronz çember içinde bulunur. Çemberin içine dikkatlice bakarsanız göreceğiniz ayak izleri ise savaşta ölen 1300 çocuğun arkadaşları tarafından yapılmış. İki cam heykel ise çocuğunu korumaya çalışan bir anneyi temsil ediyor. Heykelin yanıbaşında bulunan silindirlerde savaşta hayatını kaybetmiş çocukların isimleri, doğum ve ölüm yılları yazar. Silindirleri çevirdiğim zaman duyduğum hafif çan sesi ise beni fazlasıyla etkiledi.

4. Ebedi Ateş, Mareşal Tito caddesi ile Ferhadija caddesinin köşesinde bulunmakta. 6 Nisan 1946 yılında, 2. Dünya savaşında Saraybosna’da hayatını kaybetmiş asker ve sivillerin anısını yaşatmak amacıyla yapılmış. Sadece 2 Ocak 2011’de bir grup akşamcı tarafından söndürülen ateş çevrede olanları gören bir turistin 20 saniye içinde tekrar ateşlemesiyle yanmaya devam etmiştir.